Welke problemen veroorzaakt stikstof?

ClubGreen | november 12, 2019 | 0 | Bedrijven , Gezondheid , Green Blog , Levensstijl , Wonen

Volgens de overheid doet Nederland te weinig om de uitstoot van stikstof te verlagen. Om deze reden is er een commissie opgezet die aanbevelingen biedt die het stikstofgehalte naar beneden zouden brengen. Een van deze aanbevelingen is het aanpakken van de landbouw. En daarbij het drastisch verkleinen van de veestapel. Daarnaast zou de maximale snelheid op snelwegen teruggebracht moeten worden naar 100 kilometer per uur. 

Wat is stikstof?

Stikstof is een element dat naast zuurstof de samenstelling van lucht vormt. De meest belangrijkste voedingsstof voor planten en daarom essentieel voor de productie van voedsel. Om deze reden wordt stikstof toegediend als meststof in de landbouw. Gedeeltelijk komt hierdoor een deel van de stikstof in de vorm van ammoniak in de lucht terecht. Ook in andere sectoren worden stikstofdioxide uitgestoten, bijvoorbeeld in de industrie en het verkeer. 

Waarom moet het stikstofgehalte omlaag?

De uitstoot van stikstofdioxide en ammoniak dalen in Nederland neer op een kwetsbare natuur. Zeldzame planten die juist van een voedselarme bodem houden. Gaan verloren doordat de omgeving zodanig wordt gecreëerd voor planten die van een voedselrijke bodem houden. Zo wordt bijvoorbeeld de zeldzame orchidee verdrongen door de brandnetel. Daarnaast verdwijnen insecten en andere dieren die van deze planten leven. Van de 160 Nederlandse natuurgebieden zijn er 120 waarvan het stikstofgehalte te hoog ligt. 

De aantasting van het ecosysteem

Reactieve stikstof in de lucht wordt verplaatst door de wind waarna deze op de bodem neerkomt. Doordat niet alle planten goed groeien in een stikstofrijke bodem. Verdwijnen dus veel plantensoorten, en daarmee ook de diersoorten die daarvan leven. Je kunt je voorstellen dat daardoor het hele ecosysteem ernstig uit balans raakt. En een te hoog stikstofgehalte ten koste gaat van de biodiversiteit. Typerende voorbeelden hiervan zijn de noord Europese boreale naaldbossen. In deze gebieden is duidelijk te zien. Dat stikstofdioxide en ammoniak veel mos en grassoorten en de blauwe bosbes doet verdwijnen. Daarnaast gaan veel geneeskrachtige en medicinale planten en kruiden verloren. De natuur wordt door deze disbalans steeds minder stabiel, alle planten spelen een rol in het ecosysteem. Wanneer deze uit balans raakt stort eigenlijk het hele systeem in.

De sterfte van eikenbomen

De meest negatieve effecten van de hoge stikstof uitstoot zijn te zien. Bij eikenbossen in droog zandlandschap zoals bijvoorbeeld in Noord-Brabant, de Veluwe en Limburg. De massale sterfte van eikenbomen is daar het gevolg van een bodem met een veel te hoge zuurtegraad. De oorsprong van dit probleem ligt bij de stikstof en zwavelverbindingen. Beter bekend als de zure regen. Waardoor de bodem langzaamaan in zuurtegraad heeft toegenomen. De concentratie van aluminium is daardoor steeds hoger geworden. En die van calcium, magnesium en kalium juist steeds lager. Hoewel er geen zure regen door zwavelverbindingen meer bestaat in Nederland. Veroorzaakt de stikstof uitstoot nog steeds voor dergelijke problemen. De bodemverzuring gaat hierdoor geleidelijk maar gestaag. Wat zich nu vooral uit in de eikensterfte. 

Wat is zure regen ook alweer?

Hiervoor blikken we terug naar de jaren zeventig. In deze tijd speelde er ook al problemen rondom de stikstof. De combinatie met zwavelverbindingen in de lucht. Die ook negatieve gevolgen had op de natuur, werd dit zure regen genoemd. In de media waren toen dagelijks beelden van bruine of dode bomen te zien die hierdoor aangetast werden. Het zwavelgehalte is echter wel met 90% gedaald sinds de jaren 80 en de zogenoemde zure regen is daarom niet exact meer het probleem. Maar de stikstofproblemen zijn gebleven en niet zodanig teruggedrongen. Dat het geen negatieve effecten meer heeft op de natuur. Deels is de stikstof uitstoot wel met ongeveer de helft teruggebracht. Maar is sinds 2010 weer gestagneerd. 

Het verlagen van de maximale snelheid

De overheid wenst de uitstoot van stikstofdioxide, ofwel fijnstof, te beperken. Deze uitstoot van de industrie en het verkeer zijn ook schadelijk voor mens en dier. Dit draagt namelijk bij aan de vorming van fijnstof in de lucht waardoor bijvoorbeeld smog ontstaat. Door de maximale snelheid aan te passen. Denkt de overheid het fijnstof gehalte in de lucht te kunnen verlagen. 

Verkleinen van de veestapel

Het inkrimpen van de veestapel wordt genoemd als oplossing voor de te hoge stikstofuitstoot. Uit studies blijkt dat uit deze oplossing het meest te halen. Ongeveer 40% van de stikstofneerslag in natuurgebieden komt van veehouderijen. Bij een halvering van de veestapel zou de uitstoot van stikstof dus met 20% dalen. De meeste uitstoot komt voor bij rundvee, waarbij dan ook het hoogste percentage valt terug te dringen. 

Wat is het probleem bij de veehouderij?

Het probleem bij de stikstofuitstoot is vooral de ammoniakuitstoot. Ammoniak zit in mest en 90% van die uitstoot in Nederland komt van de landbouw en de mest die daarvoor gebruikt wordt. Vooral drijfmest heeft een hoog ammoniakgehalte. En is daarom een van de grootste boosdoeners in het stikstof probleem. Al vanaf de jaren negentig worden er maatregelen getroffen om schadelijke ammoniak terug te dringen. En om deze reden vinden veel veehouderijen dat zij te hard aangepakt worden in deze stikstof discussie. De industrie is naast de veehouderij een enorme bijdrager aan het stikstofprobleem. Deze industrieën krijgen minder maatregelen opgelegd vergeleken met de veehouderij en landbouw. Daarnaast heeft de landbouw de stikstofuitstoot ongeveer weten te halveren. Sinds de jaren negentig, terwijl de verkeers- en opslagindustrie hier helemaal niet in is geslaagd. En de uitstoot in deze industrie vrijwel niet teruggedrongen is.  

Getroffen maatregelen in de veehouderij

De lucht in de stallen dient bijvoorbeeld al gezuiverd te worden met speciale filters. En drijfmest wordt alleen nog in de bodem aangebracht. Het gebruik van afgesloten mestsilo’s draagt tegenwoordig op veel plekken ook bij aan een beperkte uitstoot. Daarnaast scheelt het ook veel wanneer het vee in de wei staat in plaats van in een stal. Dankzij deze maatregelen die tussen 1980 en 2003 voorgeschreven werden. Is de stikstof uitstoot uit dierlijke mest al met ruim een kwart gedaald. 

Economie en natuur

Boeren doen dus al het een en ander om het stikstofprobleem aan te pakken. Echter is de uitstoot van stikstof bij kwetsbare natuurgebieden te hoog en tast het het delicate ecosysteem te veel aan. Op deze plekken zou het stikstofgehalte dus nog lager moeten zijn. Dan op andere plekken om zo zeldzame planten, insecten en andere dieren niet te laten verdwijnen. Naast het feit dat de industrie en het verkeer net zo goed aangepakt zouden moeten worden op de uitstoot van stikstof. Veel veehouders vinden dat er steeds weer nieuwe maatregelen opgedrongen worden aan de landbouw. Zonder dat daar daadwerkelijk goede onderbouwing voor bestaat. Zo vind bijvoorbeeld de Nederlandse Melkvee Vakbond. Dat de meetmethodes waarmee het stikstofgehalte berekent worden moeten veranderen. Deze methodes worden altijd berekend. Met formules die discutabel zijn. Beter zou zijn om de stikstofuitstoot te kunnen meten. 

Maatregelen om de natuur te herstellen

Een andere oplossing die door velen genoemd wordt. Is het overgaan op duurzame landbouw. Waardoor er maar weinig stikstof in het milieu komt. Daarnaast kunnen praktische herstelmaatregelen doorgevoerd worden om de natuur sterker te maken. Herstelmaatregelen die stikstof verwijderen zijn bijvoorbeeld plaggen of maaien. Ook de grondwaterpeil verhogen blijkt effectief. Bovendien lopen er onderzoeken om de bodemkwaliteit te verbeteren. Door het toevoegen van gemalen gesteente, ook wel steenmeel genoemd. De geschoten bodemverzuring kan hiermee teruggedraaid worden en ook duurzaam in stand gehouden worden.

PAS: programmatische aanpak stikstof

Aan de ene kant dient de natuur beschermd te worden en aan de andere kant mag economische groei niet teveel geremd worden. Het antwoord daarop wordt de PAS genoemd. Dat staat voor de programmatische aanpak stikstof. In het PAS wordt de maatregel getroffen dat boeren tien kiloton minder stikstof uit moeten gaan stoten. Een deel van de stikstof die minder wordt uitgestoten wordt als percentage ontwikkelingsruimte berekend. Waarmee boeren en gemeenten die een nieuwe weg willen inslaan dit kunnen gebruiken om stikstof uit te stoten.

Daarnaast leveren de projecten die de natuur herstellen deze ruimte op. Direct na de start van deze aanpak zijn er meteen duizenden vergunningen afgegeven. Voor de uitbreiding van industrieparken, wegen en boerenbedrijven. Dit gebeurt dan voordat het zeker is of de natuur wel echt herstelt en de stikstofuitstoot daadwerkelijk daalt. Van lang niet alle natuur-herstelprojecten is eigenlijk duidelijk of deze eigenlijk werken. Naast de grote hoeveelheid stikstof die nog steeds uitgestoten wordt. Menigeen ziet dit dan ook als niet effectief en een hypotheek nemen op de toekomst. Natuurorganisaties hebben dan ook veel bezwaar gemaakt over het afgeven van zoveel vergunningen. 

Bezwaren van de stikstofaanpak

Deze bezwaren kwamen terecht bij de Raad van State. De Raad van State was niet zeker. Of deze manier van stikstofaanpak wel toegestaan werd binnen de Europese natuurwetgeving. Hierop kwam kritiek gezien Nederland al ruimte geeft om stikstof uit te stoten. Nog voordat het stikstofgehalte daadwerkelijk gedaald is. Door het afwachten op de uitspraak van de Europese rechter in deze kwestie. Liggen enorm veel projecten stil, waaronder bestemmingsplannen van verschillende gemeenten. Honderden zaken worden door de Raad van State en Nederlandse rechtbanken aangehouden in deze kwestie. Totdat er meer duidelijkheid komt in eventuele aanpassingen van het huidige beleid. Wanneer de uitspraak van de Europese rechter oordeelt dat het Nederlandse beleid in strijd is met Europese regelgeving. Zal de PAS zodanig aangepast moeten worden dat het daar wel aan zal voldoen.