De betekenis van carpe diem in de context van het verleden, het nu en de toekomst

ClubGreen | november 25, 2020 | 0 | Gezondheid , Levensstijl

Rij door de polder en je ziet het op veel huizen geschreven staan. Naast ‘ons stekkie’ en tegenover ‘landmans welvaren’ zie je een huis met daarop de spreuk ‘Carpe diem’. Het betekent ‘pluk de dag’. Maar wat betekent het nu echt?

De betekenis van Carpe diem…

Carpe diem wordt als spreuk vertaald uit het latijns. In zijn oorsprong wordt het toegekend aan de Romeinse dichter Horatius. Hij leefde van 65 voor christus tot het jaar 8 na christus. Er wordt met de spreuk bedoeld dat we van het leven moeten genieten. De spreuk komt onder meer voort uit het spanningsveld dat zich bevond tussen enerzijds de godvrezende christenen en anderzijds de mensen die vandaag de dag in zekere mate tot het humanisme zouden kunnen worden gerekend. ‘Haal alles uit de dag en stel de dingen niet uit’, is wat er destijds waarschijnlijk mee bedoeld werd. 

…is niet eenvoudig te duiden

De vertaling van ‘pluk de dag’ naar het nu is echter minder eenvoudig dan het lijkt. Dit is het moeilijke met taal en geschiedenis. Het enige wat uit de geschiedenis is overgebleven dat zijn woorden. Dode woorden. Er is niemand meer die je mondeling extra uit kan leggen wat er destijds mee werd bedoeld. Het enige dat we hebben is de uitleg in woorden en daar moeten we het mee doen. Het is al moeilijk om de woorden, spreuken en zinnen van toen in de tijd van toen te kunnen duiden. Hoe moeilijk is het dan om de betekenis van een spreuk van toen -een betekenis die je alleen kunt snappen als je de context van toen begrijpt- te verklaren door deze te vertalen naar het heden. Dit is bijna onmogelijk. 

De vrijheid van de betekenis

Toch doen we hiertoe een poging. Want naast dat wij binnen onze wereld met het verlies van betekenissen te maken hebben, kunnen wij ook nieuwe betekenissen creëren. En daar leent de spreuk ‘carpe diem’ zich maar al te goed voor. De interpretatie van de spreuk in de wereld van hier en nu is misschien totaal anders dan in de wereld van daar en toen. Toch heeft de spreuk waarde. De kracht van ‘carpe diem’ schuilt in zijn eenvoud. En deze eenvoud hebben wij als mens nodig. De eenvoud in de betekenis van spreuken geeft ons grip in een ingewikkelde wereld.

Leven in het nu

Veel mensen lezen ‘carpe diem’ als ‘leef in het nu’. Dit geeft de spreuk in een bepaald opzicht een sterk hedonistisch karakter. In de filosofie betekent hedonisme dat genot het hoogste goed is. Er gaat dus niets boven genot. Het puur leven in het moment kan als hedonistisch worden beschouwd. Dat dit een filosofische stroming betreft, betekent niet dat dit goed voor de mens hoeft te zijn. Het kan namelijk dat je denkt: carpe diem, ik ga even lekker zinloos shoppen en ik keer hier mijn hele spaarpot voor om. Voor het moment kan dit misschien genoegdoening geven. Maar voor de langere termijn deze instelling een destructief effect op je materiële bestaan betekenen.

Kunnen we de dag nog wel plukken

Een interessante vraag is deze: kunnen we nog wel ‘carpe diem’, als we leven via een scherm? De digitale wereld van vandaag de dag leidt ons namelijk steeds meer af van de rechtstreekse ervaring van de wereld. We bezien het via een scherm. Immers, wat heb je eigenlijk aan je dag gehad als je de hele dag naar een scherm hebt gekeken? Als je de ene serie afsluit en aan de volgende begint op een dag? Dit is een interessante filosofische vraag. Wederom hangt het er geheel vanaf welke betekenis je aan ‘carpe diem’ vast plakt. 

Carpe diem hedonistisch lezen

Je kunt carpe diem ook vertalen als ‘geniet van de dag’. Misschien dat de uitspraak dan wel opgaat voor jouw dag als je er weer eens 10 uur Netflix op hebt zitten. Dit past dus in de betekenis van het hedonisme. Dit gaat over proeven, voelen en de wereld van het nu met je zintuigen waarnemen. Vergaande hedonistische handelingen zijn bijvoorbeeld ook alcohol- en drugsgebruik. 

De andere betekenissen van carpe diem

Hoewel veel mensen ‘pluk de dag’ op een hedonistische manier lijken te lezen, zijn er nog een aantal andere betekenissen te geven aan de spreuk. Zo kun je carpe diem ten tweede interpreteren als ‘pak nu je kans. Want nu is de kans er, straks is deze misschien alweer vervlogen’. 

Volg je gevoel en voel het moment

Ten derde kun je ‘carpe diem’ uitleggen op een manier die je niet moet verwarren met de hedonistische uitleg. Deze uitleg gaat namelijk ook over ‘het moment’. Niet het genot staat centraal, maar de aanwezigheid. ‘Voel dat je aanwezig bent in het hier en nu’, zegt het. ‘Leven in het moment’, is een staat van bewustzijn die meer dan een eeuw geleden nog niet bestond omdat toen de monotheïstische geloven heersten over de gedachten van de westerse mens. Onder meer de invloeden van mindfullness bewegingen hebben ervoor gezorgd dat we er meer bewust van zijn dat we in het moment leven of in staat zijn dan te kunnen. Een vierde verklaring die gegeven kan worden aan de spreuk ‘carpe diem’, die van ‘het spontane leven’. Gooi je planning aan de kant en volg je gevoel, volg je intuïtie.  

De consumptiecultuur 

Dat de uitspraak zo populair is, wordt volgens filosofen ten dele in stand gehouden door de commercie. ‘Carpe diem’ richt zich binnen reclames namelijk constant op ons bestedingspatroon. ‘Koop dit, koop dat’, is wat we lezen in commercials. We leven al meer dan een generatie in een duidelijke consumptiemaatschappij. Deze consumptiemaatschappij heeft ons beeld op de dingen gecommercialiseerd en daarmee ook onze interpretatie van oude wijze spreuken op de dingen in het heden.

Een nieuwe betekenis

Het is aan ons om te bepalen of de commercie wel de juiste vertaler is van deze belangrijke levensspreuk. Ooit is er door ons als collectief een andere betekenis gegeven aan ‘pluk de dag’, namelijk die van ‘het commerciële’. Dit betekent niet dat we altijd op die manier naar de dingen hoeven te blijven kijken. Wellicht breekt de tijd om nieuwe waarde toe te kennen aan ‘carpe diem’ eerder aan dan wij nu denken. Maar die keuze ligt voor een belangrijk deel bij onszelf.

Hartstikke leuk dat je meer mochten vertellen over wat betekent carpe diem. De carpe diem betekenis is dagelijks toepasbaar en maakt een ieder zijn leven van meer betekenis. Vertel meet mensen wat betekent carpe diem! Zodat de carpe diem betekenis breder gedragen word. Dank je wel!