Hoe duurzaam is Nederland eigenlijk?

ClubGreen | november 12, 2019 | 0 | Green Blog

Er wordt vaak geconstateerd en gesuggereerd dat Nederland bij één van de minst duurzame landen van de EU hoort. Het gaat dan vooral over dat Nederland de klimaatdoelstellingen van de Europese Unie niet gaat halen. Met het percentage energie dat uit duurzame bronnen wordt gegenereerd. In Nederland zou in 2020 14% uit duurzame bronnen moeten komen. Terwijl dit in 2018 nog maar op 6,6% lag. In geen enkel EU land ligt dit zo ver uit elkaar. Vooralsnog hebben 11 lidstaten de klimaatdoelstellingen reeds gehaald. Nederland werkt aan het inhalen van deze achterstand door het aanleggen van windmolenparken op zee. Die pas na 2020 opgeleverd zullen worden en dus niet meetellen voor de klimaatdoelstelling van de EU. Echter, kun je je afvragen of het behalen van deze doelstelling alleen. Daadwerkelijk staat voor de verduurzaming van een land. Duurzaamheid is weliswaar een veel breder begrip dan alleen het opwekken van duurzame energie.

Wat is duurzaamheid eigenlijk?

Duurzaamheid is een containerbegrip, dat enorm breed is en waardoor het lastig is een specifieke definitie te geven. De term wordt voor van alles gebruikt zoals: duurzaam ondernemen, duurzame producten, duurzame economie, duurzame landbouw, duurzame levensstijl en nog veel meer. In het algemeen wordt er met duurzaamheid verwezen naar het uithoudingsvermogen van processen en systemen. En vaak gaat het dan over biologische en ecologische processen en systemen.

Dit klinkt vrij abstract en dus is een duidelijkere definitie wellicht: het beheren van de planeet zodat komende generaties even goede of juist betere bestaanscondities krijgen dan de huidige generatie die heeft. Hieruit zou men wel uit kunnen opmaken dat de verduurzaming van een land veel meer omvattend is dan het opwekken van energie alleen. Dit betekent zeker niet dat het meer opwekken van duurzame energie niet significant bijdraagt aan een duurzamere samenleving. Het opwekken en gebruik van fossiele brandstoffen is zeker zeer vervuilend. Maar wel dat het een eenzijdige belichting is van de verduurzaming van Nederland.

Duurzaamheidsinitiatieven in Nederland

Zo zijn er enorm veel initiatieven en projecten van organisaties, lokale overheden en burgers die daadwerkelijk bijdragen aan een duurzamere samenleving. Duurzaamheid gaat dan ook niet alleen maar over klimaat, maar ook over hoe wij als mens duurzamer met de aarde en met elkaar omgaan en hoe ecologische en sociale processen en systemen gerespecteerd en weer gecreëerd worden. Zo worden er talloze projecten opgezet in Nederland met onder andere de volgende thema’s: circulaire economie, voedsel, water, sociale innovatie, biodiversiteit, onderwijs, landbouw, sociale innovatie, energie, regionale netwerken, omgevingswet, etc.

Verduurzaming door biodiversiteit

Biodiversiteit gaat over de verscheidenheid van soorten dieren, planten en ecosystemen. Hoe diverser de soorten en gezonder de ecosystemen, hoe gezonder en duurzamer onze leefomgeving is. In Nederland ontstaan er bijvoorbeeld problemen met betrekking tot hittestress en water door een enorme druk die toeneemt op landelijk en stedelijk gebied. Wat komt door een grote vraag naar woon- en werklocaties. In de realiteit zijn woon- en werkomgeving en de natuur onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een groene leef- en werkomgeving hebben positieve effecten op leefbaarheid, gezondheid, klimaataanpassing.

Vaak werd de natuur en bouwinrichting niet integraal gezien, maar tegenwoordig zijn er steeds meer initiatieven die hier de nadruk op leggen. Deze projecten geven de aandacht aan groen en biodiversiteit bij bouwprojecten, ook wel natuurinclusief bouwen genoemd. Hierbij wordt de natuur geïntegreerd waardoor de biodiversiteit vergroot word. Zo worden er bijvoorbeeld verblijfplaatsen voor mussen en vleermuizen geïntegreerd. Waardoor de biodiversiteit toeneemt en wordt er balans gebracht aan het ecosysteem waardoor minder overlast is van muggen en muizen. Daarnaast zijn er talloze projecten die groene daken aanleggen waardoor het in de zomer koeler is en water makkelijker afgevoerd kan worden. Hierdoor wordt het energieverbruik drastisch naar beneden gehaald.

Verduurzaming in de productie en distributie van voedsel

De sectoren tuinbouw, landbouw en visserij zijn verantwoordelijk voor het voeden van vele monden in Nederland. Wanneer het gaat om de productie en distributie van voedsel, richten verschillende initiatieven zich meer op de natuur, mens en dier, oftewel de verduurzaming van de voedselketen. Het huidige voedselsysteem is nog niet duurzaam, terwijl voedsel de eerste levensbehoefte van de mens is. Duurzaamheidsprojecten die binnen dit thema vallen stellen belangrijke vraagstukken rondom de voedselvoorziening centraal:

• Hoe wordt er voor gezond en veilig voedsel gezorgd in Nederland?
• Hoe kunnen er gezonde voedingspatronen gestimuleerd worden?
• Wat zijn circulaire en duurzame productiesystemen en hoe worden deze in stand gebracht?.

Verduurzaming door een circulaire economie

Een circulaire economie raakt alle sectoren en gaat over hoe deze met elkaar samenwerken en met elkaar in verbinding staan. Projecten binnen Nederland die zich hiermee bezig houden organiseren zich rondom de volgende vraagstukken:

• Kan er circulair samengewerkt worden en hoe beïnvloedt dat de werkgelegenheid?
• Hoe wordt een circulaire economie organisatorisch geregeld?
• Hoe wordt er voor gezorgd dat er aan dezelfde opgave gewerkt wordt en kennis efficiënt gedeeld wordt?
• Wat betekent een circulaire economie voor overheden, het onderwijs, ondernemers, burgerinitiatieven en maatschappelijke organisaties?

Maakt u gebruik van een creditcard? Erg handig.

Verduurzaming in het onderwijs

Het onderwijs is van enorm belang bij de verduurzaming van Nederland. Hierbij gaat het om het opleiden van nieuwe generaties om te kunnen werken aan de vraagstukken van de toekomst. Daarnaast hebben jongeren zelf steeds meer interesse om zich bezig te houden met duurzaamheid. Het onderwijs legt de basis bij de jeugd om interesse te ontwikkelen in onze aarde als leefsysteem en om vaardigheden en kennis te ontwikkelen die bijdragen aan een duurzame manier van werken en leven. De doelen die duurzame onderwijsprojecten zich hierbij stellen zijn:

• Inhoudelijke informatie bieden over duurzaamheid, natuur en milieu en deze informatie verankeren in onderwijssystemen.
• Het breed beschikbaar maken van lesmaterialen, kennis en activiteiten door middel van open source platforms zoals Kennisnet.
• Leraren ondersteunen en met elkaar in verbinding stellen om kennis en ervaringen hierin te delen.
• Het stimuleren van betekenisvol leren, hiermee wordt het leren aan de hand van reële vraagstukken op relevante locaties bedoeld.

Verduurzaming met water

Nederland is een waterland en de duurzaamheidsprojecten die hierover gaan zijn dan ook uiteenlopend en talrijk. Deze houden zich vooral bezig met:

• Watereducatie: het stimuleren van duurzaam waterleiderschap en management in het onderwijs.
• Waterveiligheid: het bedenken en ontwikkelen van inclusieve processen en innovatieve technologieën.
• Waterkwaliteit: het terugdringen van microplastics en medicijnresten in ons water.

            Daarnaast worden er veel onderzoeken gedaan naar positieve gedragsbeïnvloeding voor een bewuste en duurzame omgang met water.

Verduurzaming door sociale innovatie

Veel Nederlanders en Nederlandse organisaties houden zich tegenwoordig bezig met een nieuwe manier van samenwerken aan maatschappelijke opgaven. Eenvoudige oplossingen voor de belangrijke duurzaamheidsvraagstukken bestaan niet. Ondernemers en burgers bedenken samen met onderzoekers, het onderwijs en met overheden betere oplossingen dan met één van deze partijen, gezien alle belangen hierbij in acht worden genomen en kennis uit verschillende disciplines gedeeld wordt. Dit wordt gedaan in allerlei nieuwe organisaties en netwerken waardoor lokale initiatieven gemakkelijk groeien naar regionaal, nationaal of internationale niveaus. Tevens zorgt dit voor meer betrokkenheid van mensen bij publieke kwesties en ontstaan er veel nieuwe vormen van ondernemerschap. Hierdoor worden duurzame doelen sneller, effectiever en efficiënter. Ook op universiteiten worden steeds meer duurzaamheidsprojecten ontwikkeld waarbij de kennis van de studenten vaker gedeeld wordt met overheden en bedrijven.

Verduurzaming door regionale netwerken

De maatschappelijke uitdagingen op het gebied van verduurzaming in Nederland zijn groot. Vaak blijken maatschappelijke vraagstukken effectiever aangepakt te kunnen worden op regionaal niveau. Het feit dat internationale klimaatdoelstellingen niet gehaald worden met de acties van de overheid komt mede door een slechte samenwerking tussen overheden, onderzoeksinstellingen, ondernemers, onderwijsinstellingen en maatschappelijke organisaties. De samenwerking tussen burgers en overheden, ofwel tussen de leefwereld en de systeemwereld, verloopt vaak erg moeizaam. Gezien beide werelden over verschillende kennis en daadkracht beschikken is het jammer dat deze krachten nauwelijks gebundeld worden.

Zo weet de leefwereld vaak niet waar ze aansluiting kunnen vinden bij de systeemwereld en weet de systeemwereld veelal niet hoe er om kan worden gegaan met burgerinitiatieven en hoe deze gesteund kunnen worden. Op regionaal niveau is dan ook de slagkracht vaak groter om oplossingen te vinden dan op landelijk niveau gezien veel duurzaamheidstaken samenkomen in een bepaalde regio of bepaald gebied. Hierom worden netwerken geïnitieerd die dienst bieden als ontwikkelplek en ontmoetingsplek met als doel om sneller en effectiever een duurzame leefomgeving te creëren. In deze netwerken komen overheden, universiteiten, hogescholen, burgerinitiatieven, ondernemers en professionele ondersteuners samen om succesvol aan de slag te gaan waarbij de leefwereld en systeemwereld beter op elkaar aansluiten.

Is Nederland duurzaam?

Gezien de talrijke regionale initiatieven in elke provincie van Nederland, is Nederland wel degelijk hard aan het verduurzamen op uiteenlopende gebieden. Dat Nederland het minst duurzame land van de EU zou zijn, is een conclusie die getrokken wordt naar aanleiding van een eenzijdige visie over wat verduurzaming inhoudt. Nederland kan zeker meer bijdragen aan het verbruik van fossiele brandstoffen terugdringen, maar daarnaast worden er talloze projecten en initiatieven opgezet die juist heel erg veel bijdragen aan een duurzamere samenleving. De innovaties en samenwerkingsverbanden die tot stand komen zijn enorm waardevol in de bijdrage aan een betere wereld en is Nederland op het gebied van duurzame regionale projecten en burgerinitiatieven wellicht een van de meest vooruitstrevende lidstaten.

Waarom stikstof Nederland in z’n greep heeft